آتروفی واژن یا واژینیت آتروفیک یکی از رایج ترین مشکلات در بین زنان است که در دوران های خاصی مثل بعد از زایمان و یائسگی رخ می‌دهد. آتروفی می تواند درد و التهاب واژن را به دنبال داشته باشد، و رابطه جنسی را دردناک غیرقابل تحمل کند. خوشبختانه این مشکل قابل رفع و درمان است. این مقاله به بررسی علل، علائم و گزینه های درمانی آتروفی واژن می پردازد و راهنمای جامعی را برای کسانی که به دنبال درک و مدیریت این وضعیت هستند ارائه می دهد.
آتروفی واژن چیست؟
آتروفی واژن (Vaginal atrophy) به نازک شدن، خشک شدن و التهاب دیواره های واژن می گویند. این مشکل معمولاً زمانی رخ می‌دهد که بدن استروژن کمتری داشته باشدکه در دوران یائسگی شایع تر است .هنگامی که سطح استروژن کاهش می یابد، بافت های واژن می توانند شکننده تر و مستعد تحریک و عفونت شوند.
به طوری که در بسیاری از زنان، آتروفی واژن نه تنها مقاربت را دردناک می کند، بلکه منجر به علائم ناراحت کننده ادراری نیز می شود. از آنجایی که این بیماری هم در واژن و هم در ادرار مشکلاتی ایجاد می کند، پزشکان از اصطلاح “سندرم ادراری تناسلی یائسگی (GSM)”استفاده می کنند.
علل ایجاد آتروفی واژن چیست؟
همانطور که گفتیم علت اصلی رخداد این عارضه کمبود هورمون استروژن است که این تغییر هورمونی می تواند به دلیل عوامل مختلفی رخ دهد، از جمله:
1.یائسگی:
یائسگی شایع ترین علت آتروفی واژن است. در طول یائسگی، بدن زن به میزان قابل توجهی استروژن کمتری تولید می کند که منجر به تغییرات مختلفی از جمله تغییرات در بافت واژن می شود. این وضعیت همچنین می تواند در دوران پیش از یائسگی، دوره انتقالی منتهی به یائسگی نیز رخ دهد.
2.پس از زایمان و شیردهی:
پس از زایمان، به خصوص اگر خانمی در حال شیردهی باشد، سطح استروژن می تواند به طور موقت کاهش یابد و منجر به علائم آتروفی واژن شود. این وضعیت اغلب با از سرگیری چرخه های قاعدگی منظم و عادی شدن سطح استروژن بهبود می یابد.
3.درمان های پزشکی خاص:
درمان هایی مانند شیمی درمانی، پرتودرمانی و هورمون درمانی برای سرطان سینه می تواند سطح استروژن را کاهش می دهد و منجر به آتروفی واژن شود. علاوه بر این، برداشتن تخمدان‌هایی که استروژن تولید می‌کنند، می‌تواند باعث افت ناگهانی سطح هورمون و در نتیجه این وضعیت شود.
4.داروها:
برخی از داروها، از جمله داروهایی که برای درمان آندومتریوز، فیبروم رحم و سایر بیماری‌های مرتبط با هورمون استفاده می‌شوند، می‌توانند سطح استروژن را کاهش بدهد و به آتروفی واژن کمک کنند.
5.سیگار کشیدن:
سیگار بر گردش خون تأثیر می گذارد و می تواند سطح استروژن را کاهش دهد و به ایجاد آتروفی واژن کمک کند. همچنین می تواند اثربخشی درمان های این بیماری را مختل کند.
علائم آتروفی واژن چیست ؟
علائم و نشانه های آتروفی می تواند از نظر شدت متفاوت باشد . نشانه های رایج عبارت است از:
- خشکی واژن : یکی از شایع ترین علائم خشکی واژن است که می تواند منجر به ناراحتی و سوزش به خصوص در حین فعالیت جنسی شود.
- خارش و سوزش واژن : زنان مبتلا به آتروفی واژن اغلب احساس خارش و سوزش در ناحیه واژن را تجربه می کنند.
- ترشحات واژن : برخی از زنان ممکن است متوجه افزایش ترشحات واژن شوند که ممکن است به رنگ آبکی یا زرد باشد.
- سوزش با ادرار : آتروفی واژن همچنین می تواند سیستم ادراری را تحت تاثیر قرار دهد و منجر به علائمی مانند افزایش تکرر ادرار، فوریت و خطر بالاتر عفونت های دستگاه ادراری (UTIs) شود.
- مقاربت دردناک (دیسپارونی) : به دلیل نازک شدن و خشکی دیواره های واژن، مقاربت می تواند دردناک شود. این می تواند منجر به کاهش میل جنسی و مشکلات صمیمیت شود.
- خونریزی : ممکن است خونریزی خفیفی بعد از مقاربت به دلیل خشکی بیش از حد واژن رخ دهد.
در صورتی که دچار لکه بینی یا خونریزی غیر طبیعی، ترشحات غیر معمول، سوزش یا درد هستید، لازم است فوراً با پزشک متخصص زنان مشورت نمایید.
نحوه تشخیص آتروفی واژن
اگر علائم آتروفی واژن را تجربه کردید، ضروری است برای تشخیص دقیق با یک پزشک متخصص زنان مشورت کنید. تشخیص معمولاً شامل موارد زیر است:
- تاریخچه پزشکی : پزشک با توجه به تاریخچه پزشکی بیمار، سابقه قاعدگی شما، و هر دارو یا درمانی که در حال حاضر تحت آن هستید، تشخیص انجام می دهد.
- معاینه لگنی : در این روش پزشک اندام های لگنی مثل دستگاه تناسلی خارجی، واژن و دهانه رحم را به صورت بصری معاینه می کند.
- آزمایش ادرار : در صورت داشتن علائم ادراری، مشکلات مرتبط با آن را بررسی می‌کند.
- تست تعادل اسید : شامل نمونه برداری از مایعات واژن یا قرار دادن یک نوار کاغذی نشانگر در واژن برای آزمایش تعادل اسیدی است.
گزینه های درمانی آتروفی واژن
چندین گزینه درمانی مختلف برای مدیریت آتروفی واژن وجود دارد. انتخاب درمان به شدت علائم، علل زمینه ای و ترجیحات فردی بستگی دارد. در ابتدا پزشک از دارو های زیر برای درمان استفاده می کند:
- مرطوب کننده های واژن : مرطوب کننده واژن میزان رطوبت ناحیه واژن را افزایش می دهد و ممکن است مجبور شوید هر چند روز یک بار از مرطوب کننده استفاده کنید. اثرات یک مرطوب کننده معمولاً کمی بیشتر از یک روان کننده باقی می ماند.
- روان کننده های مبتنی بر آب : این روان کننده ها درست قبل از فعالیت جنسی استفاده می شوند و می توانند ناراحتی در هنگام مقاربت را کاهش دهند. روان کننده های را انتخاب کنید که حاوی گلیسیرین نیستند، بعضی از زنان نسبت به این مواد واکنش های حساسیتی دارند.
اما در صورتی که مشکل رفع نشد و جدی بود، پزشک موارد زیر را توصیه می‌کند :
1.استروژن درمانی موضعی :
همانطور که اشاره کردیم، آتروفی واژن در اثر کمبود هورمون استروژن ایجاد می‌شود، بنابراین با مصرف موضعی این هورمون می‌توان این کمبود را رفع کرد. مصرف موضعی در مقایسه با داروهای خوراکی تاثیر بیشتری داشته و عوارض جانبی کمتری را نیز به دنبال دارد. اگر استروژن موضعی در دوز کم مصرف شود، می تواند در تسکین علائم موثر باشد.
این پماد ها در انواع مختلف و با دوز های متفاوت در دسترس هستند، باید قبل از مصرف هریک از آنها با پزشک مشورت کنید. تا متناسب با مشکل شما دوز دارو تعیین شود.
این کرم را مستقیماً با اپلیکاتور وارد واژن می‌شود. بهترین زمان مصرف دارو قبل از خواب است. این پماد را باید روزانه به مدت یک تا سه هفته و یک تا سه بار در هفته استفاده نمود. بهتر است در مورد تعداد دفعات مصرف دارو با پزشک خود مشورت کنید.
شیاف استروژن واژینال
این شیاف های استروژن با دوز پایین روزانه و به مدت هفته ها وارد واژن می شوند. سپس، شیاف ها فقط دو بار در هفته باید وارد شوند.
حلقه استروژن واژینال
برای انجام این روش پزشک یک حلقه نرم و انعطاف پذیر را در قسمت بالایی واژن قرار می دهد. حلقه دوز ثابتی از استروژن را آزاد می کند و باید هر سه ماه یکبار تعویض شود. این حلقه در واژن قرار می گیرد و حین رابطه جنسی یا دوران پریود نیازی به تغییر و یا خارج شدن ندارد.
2.درمان جایگزینی هورمونی سیستمیک (HRT):
برای زنان با علائم شدیدتر، HRT سیستمیک که شامل مصرف استروژن به شکل قرص، چسب یا ژل است، ممکن است توصیه شود.
3.داروی خوراکی استروژن :
در مواردی ممکن است پزشک مصرف قرص های خوراکی حاوی استروژن را تجویز کند. این داروها میزان استروژن در بدن را افزایش می دهد و مصرف آنها بهبود رطوبت واژن را به دنبال دارد. در مصرف این داروها نباید زیاده روی نمود، زیرا می تواند سبب سرطان خون و یا لخته خون شود. مصرف این داروها باید زیر نظر پزشک و با تایید ایشان باشد.
این دارو ها اغلب برای زنانی توصیه می‌شوند، که به هر دلیلی نمیخواهند و یا نمی توانند استروژن موضعی مصرف کنند.
4.کربوکسی تراپی:
کربوکسی تراپی برای درمان بسیاری از بیماری‌ها کاربرد دارد و چند سالی است که از آن برای رفع آتروفی واژن نیز استفاده می کنند. کاربرد این روش به این صورت است که گاز کربن دی اکسید را داخل واژن تزریق می کنند. این درمان می تواند در بهبود علائم این بیماری موثر باشد و خشکی را درمان نماید.
5.لیزر درمانی :
در مواردی که خشکی واژن شدت بیابد از لیزر برای برطرف کردن این مشکل استفاده می کنند. لیزر این روزها کاربرد بسیار زیادی داشته و یکی از مهمترین کاربردهای آن رفع مشکلات واژن است. در این روش اشعه لیزر را داخل واژن می تابند و به این ترتیب سلولهای آسیب دیده ترمیم می شوند و خشکی واژن از بین می رود.
عوارض آتروفی واژن چیست ؟
ابتلا به آتروفی واژن و عدم توجه و درمان آن می‌تواند مشکلات و عوارض زیر را به دنبال داشته باشد :
- عفونت های واژن : تغییرات در تعادل اسید واژن، عفونت واژن را بیشتر می کند.
- مشکلات ادراری : ممکن است افزایش تکرر یا فوریت ادرار یا سوزش همراه با ادرار را تجربه کنید. برخی از زنان بیشتر دچار عفونت های دستگاه ادراری یا نشت ادرار (بی اختیاری) می شوند.
پیشگیری از ابتلا به آتروفی واژن
راه قطعی برای پیشگیری از این مشکل وجود ندارد، اما با فعالیت جنسی منظم، می توان به پیشگیری از آتروفی واژن کمک کند. فعالیت جنسی باعث افزایش جریان خون به واژن می شود که به حفظ سلامت بافت های واژن کمک می کند.
بیشتر بخوانید : علت بوی بد واژن چیست؟
نتیجه گیری
آتروفی واژن یک بیماری شایع است که بسیاری از زنان را تحت تاثیر قرار می دهد، به ویژه در دوران یائسگی و بعد از آن. درک علل، شناخت علائم و جستجوی درمان مناسب می تواند به طور قابل توجهی کیفیت زندگی را بهبود بخشد. چه از طریق تغییر سبک زندگی، درمان های هورمونی یا گزینه های غیر هورمونی، راه های موثری برای مدیریت و کاهش ناراحتی های مرتبط با آتروفی واژن وجود دارد.
اگر علائمی را تجربه کردید، با یک پزشک متخصص این حوزه مشورت کنید تا بهترین اقدام را برای نیازهای فردی خود تعیین کنید.
با پرداختن پیشگیرانه آتروفی واژن، زنان می توانند سلامت واژن و رفاه کلی خود را حفظ کنند و کیفیت زندگی بهتری را در مراحل مختلف پیری تضمین کنند.